Iedereen die Griekenland een beetje kent, weet dat het land zijn tradities in ere houdt. En weer of geen weer, op 6 januari wordt er gedoken naar ο σταυρός,: het kruis. De opkomst was groot dit jaar. Ik kan me jaren herinneren, dat je het aantal deelnemers op een hand kon tellen en het aantal toeschouwers op de andere. De winnaar staat altijd al bij voorbaat vast. Het is immers al jaren publiek geheim, dat de plaatselijke priester, Papa Jiorgi, zijn zoon Niko vooraf informeert waar het kruis de zee ingaat...
Maar dat scenario ging nu radicaal overboord. In de “line up” werd Niko dit jaar geflankeerd door een stel bikkels van de militaire basis en een groep doorgewinterde “kruizen-duikers”uit Oristeada. Het deelnemersveld telde verder nog één vrouw en vijf dolenthousiaste kinderen, de jongste van hen waarschijnlijk niet ouder dan een jaar of vijf.
De ochtend van Driekoningen begint met een kerkdienst, waarna het kruis door de priester, de voorzangers en een aantal notabelen en de aanwezige kerkbezoekers naar de haven wordt gebracht. Aan de haven volgt nog een korte ceremonie. Aan het einde hiervan gaat het kruis met een al dan niet sierlijke boog het water in. Op het moment dat het arm van Papa Jiorgi de lucht in gaat, duiken de deelnemers het water in en dit jaar gaven ze Niko het nakijken. Volgend jaar mag hij het opnieuw proberen.
De kerkdienst wordt altijd gehouden in de grote kerk op Horafia, de Agios Konstantinos en Agia Eleni, de patroonsheiligen van het eiland. In deze kerk worden ook de meeste zondagsdiensten gehouden. De Agios, wat sint betekent, Konstantinos is een van de grootste kerken van het eiland, maar zeker niet de enige. Kastellorizo kent 38 kerken, kerkjes en kapellen. De impossante Agios Konstantinoskerk op Horafia stamt uit 1835 en is gbouwd in een stijl die typisch is voor deze regio, met twaalf gigantische granieten pilaren in het middenschip van de kerk. Deze pilaren zijn naar Kastellorizo getransporteerd vanuit de oude stad van Patara aan de Turkse kust. Een lokale mythe zegt dat Agia Eleni op deze plaats een kapelletje heeft laten bouwen toen ze met een van de kruistochten op weg was naar het Heilige Land om het kruis van Jezus te vinden.
Horafia kent een kleine concentratie van kerken, want schuin tegenover de Agios Konstantinos ligt de kerk van Agios Jiorgos. De bouw startte in het begin van de vorige eeuw op de fundamenten van een eerdere kerk uit de 17e eeuw en de vorm is als die van een Byzantijns kruis. Het geld voor de bouw kwam van particulieren, maar door de economische malaise in die tijd is de kerk nooit afgebouwd. Meer dan een eeuw later is er opnieuw een rijke Griekse familie, die zich het lot van de kerk aantrekt en nu wordt de kerk gerenoveerd en afgewerkt.
Precies voor de Agios Konstantinos liggen nog twee kleinere kerken, die altijd een belangrijke rol in het religieuze leven van de eilandbewoners hebben gespeeld, de kerk van de Maagd Maria en die van Agios Spiridos. De kerk van de Maagd Maria is de oudste, waarschijnlijk uit de tweede helft van de 18e eeuw en is altijd belangrijk geweest voor de vrouwen op het eiland. In tijden van ziekten of nood zochten vooral zij in deze kerk hun toevlucht. Ook nu zijn er nog regelmatig vrouwen in de kerk te vinden en het zijn vrouwen die de kerk onderhouden. Er staan altijd verse bloemen.
Dominant aan de haven is Agios Jiorgos van de Bron, Αγιός Γεώργιος του Πηγαδιού. Vroeger was hier een waterbron, vandaar de naam. Ook deze kerk vervult nog steeds een rol, vooral voor huwelijken en doopfeesten. In de kerk is de icoon te zien van de Presentatie van de Maagd, die na 1922 vanuit Kalkan in Turkije naar Kastellorizo kwam. Achter deze Agios Jiorgios ligt, verscholen tussen de huizen, de Agios Merkourios. Een prachtige kerk uit het einde van de 18e eeuw. Het is een heel mooi voorbeeld van de architectuur uit die tijd met binnen zowel een marmeren bisschopsstoel als een marmeren ikonostase, de kast waar de iconen worden tentoongesteld. Meestal is de iconostase van hout.
De tweelingkerk van Nikolaas en Dimitrios is te vinden onder het kasteel op de punt van het eiland. Ze dateren beiden al uit de 17e eeuw. De kerk van Agios Nikolaas is de kleinste en de oudste van de twee en het laagst gelegen. De families van de zeevaarders gingen hier altijd ter kerke. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn beide kerken zwaar beschadigd, zowel door bombardementen als door brand. De iconen uit de Nikolaas kerk, die van hoge kwaliteit zijn, konden gelukkig worden gered en zijn zorgvuldig gerestaureerd. Eind vorige eeuw zijn beide kerken volledig gerenoveerd met particuliere fondsen.
Bij binnenkomst in haven staat aan de linkerkant nog een gebedshuis, de moskee. Misschien wel de meest significante en aangrijpende herinnering aan Kastellorizo’s Ottomaanse verleden. De moskee, in 1753 gebouwd door een Turkse immigrant, heeft een vierkante basis en het koepelvormige dak reikt tot 18 meter hoogte. Inmiddels doet de moskee dienst als cultureel centrum.
Aan de overkant, bijna met de voeten in de zee, staat een klein wit gebouw met een gewelfd dak. Door velen aangezien voor een kerkje. Misschien is het ooit de bedoeling geweest om daar een kerk te stichten, als tegenhanger van de moskee. Maar de naam wijst in een andere richting.
Γκαζάδικα (Gazadika), een geïsoleerd gebouw voor de opslag van ontvlambare stoffen. Maar daarvoor wordt het al jaren niet meer gebruikt. De gemeente verhuurt het al een paar decennia aan Aleko, een
beeldhouwer uit Arta. Het is nu zijn atelier.
Θα λέμε,
Elma
