De algehele malaise in Europa slaat met name in zuidelijke landen als Griekenland keihard toe. Vele Grieken zoeken dan ook hun heil in het buitenland. Wat dat betreft herhaalt de geschiedenis zich. In dit interview spreek ik met Kostas Kordalis, secretaris van de Griekse Vereniging Eindhoven. Ook hij heeft ooit besloten om zijn vaderland te verruilen voor Nederland. Wat heeft hem er toe bewogen deze drastische stap te ondernemen? In dit interview gaan we met hem terug naar zijn geboortedorp, en terug in de tijd. Een reis van kindertijd tot heden. Een verhaal over oorlog, kolenmijnen en aanpassingsvermogen. Over liefde, familie, Zeimbekiko en woordenboeken.
Een donderdag avond eind mei 2013, eindelijk weer eens een wat warmere dag in een veel te koud voorjaar. We zijn voor een interview met Kostas Kordalis (geboren 1935 in Mesochora) in Eindhoven. We worden gastvrij door hem en zijn echtgenote Mieke ontvangen met de bekende Brabantse gastvrijheid: de versgezette koffie met heerlijke cake komt al gauw op tafel.
Kostas, je bent geboren in Griekenland, wat kun je over je kinderjaren vertellen?
“Ik ben geboren in Mesochora, een klein dorp dat op zo ‘n 750 meter hoogte in de bergen van Zuidelijk Pindos ligt. Het kan er zelfs in de zomer erg fris zijn. Mijn ouders maakten kaas en hadden wat kleinvee: wat geiten, kippen, een varken en ik dacht zelfs een koe. Mijn ouders verbouwden ook groenten Ik ben de jongste van zes kinderen, en we hielpen onze ouders waar we maar konden. Toen woonden er nog pakweg 1000 mensen in het dorp. Het had een eigen lagere school. Als kind is het heerlijk om in zo ’n dorp op te groeien. De mensen waren behulpzaam en er was een grote gemeenschapszin. Het dorp had een paar winkeltjes. Wegen waren er niet. Er waren ezelspaden. Nu is het een kleine vijftig kilometer naar Trikala, maar toen volgde je de die ezelspaden en was de afstand korter, al deed je er wel heel lang over. Zo weet ik nog dat we te voet naar mijn oom in Trikala gingen”.
Je was vijf toen er aan die gelukkige kindertijd een abrupt einde kwam door de Tweede Wereldoorlog. Wat wil en kun je hierover vertellen?
“ De burgeroorlog die volgde op de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) was eigenlijk veel erger. De Duitsers kwamen op paarden in ons dorp. We waren allemaal gevlucht. Het vetgemeste varken, dat wel 100 kilo woog, kon jammer genoeg niet mee. We verstopten ons in een geitenstal buiten het dorp. Een plek die we nog vaak zouden gebruiken. Toen we terug naar het dorp konden, was het varken natuurlijk weg. De burgeroorlog (1945-1949) die direct volgde op de Tweede Wereldoorlog was zoals gezegd veel erger. De mensen hadden geen gemeenschappelijke vijand meer. Ze vochten tegen elkaar. Er was ook verdeeldheid in ons dorp. Ik kan me nog herinneren dat een vader en zijn zoon wat politiek betreft lijnrecht tegenover elkaar stonden en elkaar urenlang beschoten. Mijn oudste broer werd uiteindelijk verbannen naar een van de eilanden. Een andere is waarschijnlijk door de partizanen gedood, we hebben nooit meer iets van hem gehoord. De burgeroorlog had een diaspora tot gevolg: hele families verlieten het dorp. Ik kwam toen bij mijn oom in Trikala terecht. De burgeroorlog was in 1949 afgelopen, ik was veertien. Negen jaar oorlog heeft onze familie verdreven uit het geboortedorp, we waren ondergebracht bij diverse familieleden”.
Inmiddels heeft het koffieservies plaatsgemaakt voor de Griekse gastvrijheid. Ouzo en mezedes komen op tafel als we het interview vervolgen:
“Ik heb de lagere school afgemaakt. Mijn oom in Trikala wist een baantje voor me: bediening in een het café van de broer van Vassilis Tsitsanis in Trikala. Hij kwam er nog wel eens optreden en ik woonde in het café. Eigenlijk ben ik mijn werk altijd achterna gereisd. Ik reed met vrachtwagens beladen met kisten appels naar Athene en Arta. Ik werkte in een steenfabriek. Op mijn tweeëntwintigste moest ik twee jaar in militaire dienst”.
Uiteindelijk heb je besloten om in het buitenland werk te gaan zoeken. Hoe is dat zo gekomen?
“Ik hoorde dat de Duitsers arbeidskrachten zochten. Ze hadden een soort arbeidsbureau in Larissa. Ik solliciteerde daar, maar in die tijd moest een kamerlid toestemming geven als je in het buitenland wilde gaan werken. Deze man vroeg hiervoor duizend drachmes, dat had ik natuurlijk niet, waar moest ik dat vandaan halen? Dus ging het niet door. Dat is ook het verziekte van de Griekse maatschappij, die enveloppencultuur! Twee jaar later hoorde ik dat ze mensen zochten om in de steenkolenmijnen in België te gaan werken. Ik solliciteerde en na een medische keuring werd ik aangenomen. Toen hoefde je geen toestemming van een kamerlid te vragen. In 1962 vertrok ik met het schip “Kolokotrones” vanuit Piraeus naar Brindisi, we waren met velen en zaten als haringen in een ton. Vanuit Brindisi ging de reis met de trein verder naar Beringen in België. We hadden een proeftijd van drie maanden. Wilden we binnen die tijd terug, dan werd dat geregeld. Wilde je later terug, dan moest je dat zelf regelen. We logeerden in een hotel, in een klein kamertje met een stapelbed. Mijn kamergenoot hield het al gauw voor gezien en keerde naar Griekenland terug. Ik bleef, en ik zou een opleiding van vier maanden krijgen waarin ik Bfr. 300,00 zou verdienen. Later, als de opleiding achter de rug was Bfr. 700,00, maar daar moesten natuurlijk de kosten van kost en inwoning nog vanaf. Ik werkte in ploegen, duizend meter onder de grond. Het was vies, ongezond en gevaarlijk werk. Op een dag volgde ik een fritesgeur die in het dorp Beringen hing. Ik kende de geur van gefrituurde aardappelen niet. Ik belandde hierdoor in het café van Manolis. Hij wist mij te vertellen dat er elke morgen voor zijn deur een bus stopte om werknemers op te halen om in Nederland te komen werken. Gewoon instappen, papieren waren in die tijd niet nodig. Ik twijfelde niet en volgde zijn raad op”.
“Zo ben ik bij Bata in Best terecht gekomen, dat was in januari 1963. Ik heb gelukkig maar drie maanden in de steenkolenmijn gewerkt. We waren met wel 120 Grieken werkzaam bij Bata, woonden en aten in het Bata Dorp waar we eenmaal per week Nederlandse les kregen. (Tot op de dag van vandaag zoekt Kostas ieder woord waarvan hij de betekenis niet kent op in een van zijn dikke woordenboeken) Ik werkte aan de lopende band van de schoenfabriek. Saai werk, maar we hadden al een vijfdaagse werkweek, en ik hoefde niet meer in ploegen te werken.
Het is in het restaurant van Bata waar Kostas de liefde van zijn leven vond: Mieke werkte er in de bediening. Gaat de liefde van de man dan echt door de maag?
Mieke: in die tijd zal dat voor jou niet echt makkelijk zijn geweest. Hoe is dat bij jou thuis gegaan?
“Mijn ouders waren er eerst niet zo gelukkig mee, en je bracht toen je vriendje niet meteen mee naar huis. Dan moest het wel echt serieus zijn. Maar vanaf de eerste ontmoeting zat het helemaal goed. We trouwden in 1965. Kostas wilde mij wel eerst aan mijn aanstaande schoonfamilie voorstellen. Maar vroeger gaf je wat je aan loon binnenbracht direct aan je ouders af. Ik kon de reis niet betalen. Maar mijn moeder zei dat ik me daar geen zorgen over hoefde te maken. Ze gaf mij duizend gulden om met Kostas naar Griekenland te kunnen. Duizend gulden: een kapitaal in die tijd! In 1964 gingen we dan ook met de trein naar Griekenland. Een kleine wereldreis”.
De Griekse en de Nederlandse cultuur verschillen nogal van elkaar, en ik kan mij voorstellen dat er dingen zijn waar je met verbazing tegenaan keek. Kun je daar een voorbeeld van geven?
Kostas: “Ik heb er vijf jaar over gedaan om te wennen. Wennen aan de kou, de vreemde taal en de cultuur. Als je de taal niet goed spreekt gaat het aanpassen aan andere cultuur veel moeilijker. Ik denk: ik woon nu hier, wil hier blijven en moet de taal dus leren en mij aanpassen. Als ik bij Mieke thuis at, vond ik het vreemd dat er bij de maaltijd geen water en brood op tafel stond. Haar moeder zei dan: “water is voor de kikvorsen, en brood voor de konijnen”. Ze vonden het ook vreemd dat ik broodkorsten in de yoghurt wilde soppen, maar jullie zien Yoghurt als een dessert, wij als bijgerecht.
Je bent een van de medeoprichters van de Griekse Vereniging Eindhoven. Hoe is deze ontstaan?
“We zijn begonnen met een lagere school voor onze kinderen. Zij konden en kunnen er de Griekse taal en cultuur leren, dat was in 1975. In 1980 werd de Vereniging opgericht, we hadden een eigen ruimte om elkaar te ontmoeten. We hadden ergens tussen de tachtig en honderd leden”.
Vandaag de dag is het ledenaantal behoorlijk terug gelopen. Hoe verklaar je dat?
“Er is onder de oude Grieken als ik nog maar weinig animo voor. Er zijn er inmiddels ook al een aantal overleden. De moderne tijd, met computer en telefoon heeft er voor gezorgd dat er geen noodzaak meer is om elkaar te ontmoeten. Je kijkt naar de Griekse televisie via de satelliet, en via de computer kun je bellen met het thuisfront. Toch heb ik ontdekt dat er bij de Eindhovense Catharinakerk een broodjeszaak door Grieken is overgenomen. Daar verzamelen zich nu wel de jonge Grieken.
Dat brengt ons interview op de situatie in Griekenland. Hoe kijk ja daar tegenaan, zie jij, zoals de politici zeggen, verbeteringen?
Kosta zucht en haalt zijn schouders op: “de verbeteringen waar de politici het over hebben zijn volgens mij leugens om de mensen rustig te houden. De mensen zijn moe, berusten nu in hun situatie en de regering wil hen kalm houden. Veel problemen hebben de Grieken zelf veroorzaakt: waarom moet een dochter bij het huwelijk een huis meekrijgen van de ouders? Dat is in Nederland toch ook niet gebruikelijk? Of een dure auto voor de zoon, waarom hebben sommigen wel drie huizen? Het is al mis gegaan met de Marshall hulp die de Europese landen na de Tweede Wereldoorlog kregen om het land en de economie weer op te bouwen. Dat geld is in Griekenland grotendeels verdwenen in de zakken van de ambtenaren. Toen de regering bekend maakte dat de onroerendgoedbelasting zou worden ingevoerd, was het land te klein. Als ik dan vertel dat ik al bijna mijn hele leven belastingen betaal, begrijpen ze dat niet. Iedereen kent wel iemand om onder bepaalde belastingen uit te komen. Grieken zijn hardwerkende mensen, goede en gastvrije mensen. Het enige wat echt zal helpen is een mentaliteitsverandering. Of ik het nog mee zal maken dat het goed gaat komen, of ik de verbeteringen zie? Ik denk dat ik dat niet meer mee mag maken, en wat betreft die verbeteringen: misschien, heel misschien zie ik heel, heel ver weg een lichtpuntje, maar niet meer dan dat! Maar goed, dat is mijn persoonlijke mening. Trouwens, ik ben een paar jaar geleden door een krant gevraagd om mee te werken aan een interview. Ik kon het niet, de pijn was te groot".
Tot slot, de onvermijdelijke vraag: wat zou je tegen de lezers van dit interview willen zeggen?
“Dat is de moeilijkste vraag! Wat zou ik willen zeggen? Dat ik blij ben dat ik in Nederland zonder te zijn gediscrimineerd in de samenleving ben opgenomen. Daar ben ik heel blij om".
Kostas woont sinds 1963 in Nederland, is getrouwd en heeft twee kinderen en kleinkinderen. Hij danst ondanks zijn 78 jaar nog energiek de Zeimbekiko, verdiept zich graag in politiek en is dol op discussieprogramma 's op de Griekse televisie als bijvoorbeeld "Papayianni'. Wat hij het meeste uit Griekenland mist: het buitenleven in dat heerlijke klimaat. Maar wie van ons doet dat niet?!
Op deze column rust copyright: Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enigerlei vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier. Dit is alleen mogelijk na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
