Bij de sluiting van de zeer succesvolle tentoonsteling “The Shipwreck of Antikythera: the ship – the treasures – the mechanism” in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene kondigde museumdirecteur Yiorgos Kakavas een nieuwe, internationale expeditie naar het beroemde wrak aan. De verwachtingen van archeologen en wetenschappers zijn hoog gespannen: zou het wrak nog meer bijzondere vondsten prijs geven?
De wateren van de Egeïsche zee zijn niet altijd zo kalm en het weer kan plotseling omslaan. Zelfs in de zomer komt het voor dat door harde wind veerboten niet kunnen uitvaren. Ook de kapitein van het schip dat nu een wrak is, moet ergens in de jaren 140 – 80 voor Chr. door een storm zijn overvallen. Het schip was met kostbare lading onderweg van Klein Azië naar Italië als het bij het eiland Antikythera vergaat.
Als in 1900 sponsduikers van het eiland Symi voor de kust van Antikythera wachten op gunstige weersomstandigheden om op sponzen te kunnen vissen, besluit Ilias Stadiatis om zich te vermaken door alvast een duik te nemen. Het is tijdens deze duik dat het wrak werd ontdekt. Het wrak ligt op een diepte van tussen de 42 en 50 meter en een dergelijk diepte was voor een sponsduiker in die tijd niet makkelijk. Stadiatis komt aan het wateroppervlak met een bronzen arm van een standbeeld. De vondst wordt gemeld bij de autoriteiten en gedurende de volgende maanden dalen om de beurt duikers naar het wrak af om naar objecten te zoeken. In die dagen kon men slechts tien minuten onder water verblijven en er was voor deze expeditie bovendien maar één duikpak beschikbaar. De belangrijkste vondst die nu bekend staat als “het Mechanisme van Antikythera” heeft wetenschappers en archeologen vele tientallen jaren voor een raasel gesteld.
Ook de bekende Franse marine – archeoloog Jacques – Yves Cousteau ( 11 juni 1910 - 25 juni 1997) heeft met zijn Calypso de lokatie van het wrak bezocht. Tweemaal om precies te zijn: in 1953 vinden zijn duikers het wrak terug. Zij volgden het spoor van objecten op de zeebodem op een diepte variërend van 55 tot 75 meter en vonden zodoende een tweede wrak. In 1976 volgt op uitnodiging van de Griekse autoriteiten een tweede expeditie. Het was de bedoeling om een film te maken over de schoonheid van Griekenland en over haar geschiedenis. Tijdens deze expeditie werden vele honderden objecten naar boven gehaald: bronzen standbeelden en munten, keramiek, gouden sieraden en amfora 's. Overigens: Cousteau ontwikkelde in samenwerking mat Emile Gagnan in 1943 het eertse echte duikpak: de Aqualung.
Voor meer informatie over Jaques - Yves Cousteau: /nl.wikipediai/Jacques-Yves_Cousteau
Op 15 september 2014 staat een nieuwe expeditie op het programma. Met de nieuwste technieken zullen de wrakken en de zeebodem opnieuw worden doorzocht. Wereldprimeur hierbij is de inzet van het zogenaamde Exosuit: een futuristisch oogend duikpak dat het mogelijk maakt om gedurende vier uur op een maximale diepte van 300 meter te kunnen verblijven. Deze internationale expeditie heeft een kostenplaatje van tussen de twee en drie miljoen Euro en zal worden bekostigd door bedrijven uit de Verenigde Staten, Zwitserland en Griekenland. De verwachtingen zijn zoals gezegd hoog gespannen. Het is de bedoeling dat dit keer ook onder de wrakken te graven in de hoop dat het zand objecten tegen weer en wind en de tand des tijds heeft beschermd. Dr Brendan Foley, hoofd van de expeditie hoopt op bijzondere vondsten die mogelijk onze kijk op deze periode van de geschiedenis voorgoed zullen veranderen.
De tentoonstelling “The Shipwreck of Antikythera: the ship – the treasures – the mechanism”, bestaande uit 378 voorwerpen, zal in 2015 te zien zijn in de Zwitserse stad Basel.
Voor meer informatie over de expeditie: antikythera
Bronvermelding: Ekatimerini: .ekathimerini.com/
Het Mechanisme van Antikyhera:
Voor de kust van het eiland Antikythira, gelegen tussen Kythira en Kreta werd in 1901 de oudst bekende “computer” ter wereld van de zeebodem opgedoken. Het apparaat dat bekend staat als het “Mechanisme van Antikythira” werd gebruikt om complexe berekeningen mee te maken zoals zonsverduisteringen. Pas in 2008 werd ontdekt dat het mechanisme ook als kalender diende om culturele evenementen als bijvoorbeeld de Olympische Spelen te kunnen bepalen en dateert ongeveer uit 140 – 80 voor Chr. De herkomst is onbekend, maar de Korinthische maandnamen die worden gebruikt wijzen erop dat het afkomstig is van Korinthe of haar koloniën op Sicilië zoals Syracuse. Mogelijk is het ontworpen door de sterrenkundige Posidinius (ca. 135 voor Chr. - 51 voor Chr.) die op Rhodos leefde. Ook Hipparchus (ca. 190 voor Chr. - 120 voor Chr.) zou de maker kunnen zijn. Hij leefde eveneens op Rhodos, dat destijds een vooraanstaand centrum voor sterrenkunde was. Dit ingenieuze en intrigerende staaltje vernuft is te zien in het Nationaal Archeologisch Museum in Athene, maar wellicht in de toekomst in het nieuwe Museum of Underwater Antiquities in Athene. *
The Antikythera Mechanism
Antikythira
Update; maandag 17 november 2014: de meest recente animatie
meeste recente animatie over onderwater expeditie Antikythira: beelden: KTO
De expeditie is inmiddels onderbroken vanwege het slechte weer en zal in 2015 worden voortgezet. Wij houden u op de hoogte.
Update: dinsdag 9 december 2014: persconferentie op woensdag 10 december verwacht
In de afgelopen weken ging alle aandacht uit naar de spectaculaire opgravingen in Amphipolis. Men zou bijna vergeten dat er in diezelfde periode nog een andere belangrijke expeditie plaatsvond: de terugkeer naar het scheepswrak bij Antikythera. Hoewel deze expeditie in oktober vanwege het weer voortijdig werd gestaakt, zijn er kennelijk toch belangrijke vondsten gedaan.
Er is dan ook een persconferentie aangekondigd in de bibliotheek van de Aikaterini Laskaridis Foundation in Piraeus. De wetenschappelijke presentatie zal worden voorgezeten door de directeur van Ephoraat van Onderwater Antiquiteiten mevrouw dr Angeliki Simosi. Tevens zal het woord worden gevoerd door dr Theotokis Theodoulou, duiker van het ephoraat, door de Amerikaanse wetenschapper en duiker dr Brendan Foley (Hoofd van de Amerikaanse sectie van de expeditie.) en door Panos Laskaridis (Directeur van de Aikaterini Laskaridis Foundation, een van de hoofdsponsors van de expeditie.) Een andere belangrijke sprekers zijn de minister van Cultuur en Sport Konstantinos Tasoulas en de heer Efstratios Harhalakis, burgemeester van Kythera en Antikythera. Tijdens de persconferentie zullen drie recent gevonden objecten aan de pers worden getoond.
Zodra informatie over de inhoud van de persconferentie beschikbaar is, zullen wij u direct hierover berichten.
Update: donderdag 11 december 2014: teleurstellende persconferentie
Evenals bij de persconferenties omtrent de opgravingen in Amphipolis, stelde ook de perscoferentie over “de terugkeer naar Antikythera expeditie” teleur. Tijdens de openbare, maar desondanks matig bezochte persconferentie in de bibliotheek van de Aikaterini Laskaridis Foundation in Piraeus, werd een uiteenzetting gegeven over de geschiedenis van de opgraving van het wrak. Daarnaast werd bevestigd dat het om een handelsschip betrof dat uiteenlopende luxe goederen transporteerde vanuit het oostelijke Middellandse zeegebied. Het internationale archeologische team gaat een agenda opstellen voor de komende vijf jaar om de opgravingswerkzaamheden voort te kunnen zetten. Benadrukt werd het belang van samenwerking tussen private en overheids partijen om dergelijke opgravingen uit te kunnen (blijven) voeren.
Van het tonen van spectaculaire vondsten als het Antikythera Mechanisme was evenmin sprake: getoond werden onder andere een speer en een wijnamfora. het archeologische team noemt het wrak "een drijvend museum".
Mochten er zich ontwikkelingen voordoen in de komende jaren dan houden wij u hiervan op de hoogte.
Update: woensdag 22 juli 2015:
De Antikythira expeditie werd oktober 2014 wegens verslechterende weersomstandigheden noodgedwongen gestaakt. Inmiddels heeft het team maar liefst 179.520 foto 's van het zoekgebied waarin de twee wrakken zich bevinden gemaakt. In totaal is 10.500 m2 in kaart gebracht. Het team is terug in Griekenland en verwachtingen zijn hoog gespannen. De expeditie zal in augustus / september worden voortgezet. Volg het op de website van de Griekse Vereniging Eindhoven: “Terug naar Antikythira 2015”.
Return to Antikythera Expedition 2015
Update: woensdag 30 september 2015:
De verslechterende weersomstandigheden hebben de expeditie “Return to Antikythera 2015” welke dit jaar op 10 juni startte doen beëindigen. De duikers van de expeditie onder leiding van het hoofd van het Hellenic Ephorate of Underwater Antiquities” Angeliki Simo en marine archeoloog Brendan Foley, verbonden aan het American Woods Hole Oceanographic Institution hebben dit jaar vijftig voorwerpen aan de oppervlakte gebracht. De objecten variëren van een amfora welke nog geheel intact is, een hoeveelheid kleine wijnkruiken, een ankerbedieningsring tot een mysterieus klein vierkant voorwerp met daarin twaalf gaten. Ook loden bekledingsplaten van het schip zijn geborgen. Met deze voorwerpen hopen archeologen niet alleen inzicht te krijgen van de ongelofelijke welvaart van de elite in deze lang vervlogen tijden, maar mogelijk ook meer over het schip zelf, en heel misschien zelfs wel waarom het in de golven verdween.
het Exosuit
De “gevonden voorwerpen” zijn inmiddels aan wal gebracht, gereinigd en onderzocht op DNA in de hoop voedselresten, of resten van parfums of medicijnen aan te treffen. Ook zijn van de vondsten 3D impressies gemaakt. Volgens Brendan Foley bevat het wrak nog zeker zes levensgrote standbeelden, vele luxe goederen. Mogelijk zelfs menselijke resten van bemanning en/of passagiers welke zich onder de in de loop der eeuwen aangeslibde zand in de omgeving van het wrak zouden kunnen bevinden.
Vijf teams bestaande uit twee of drie duikers werkten op een diepte variërend tussen 42 en 50 meter. Het speuren naar voorwerpen wordt enigszins vergemakkelijkt doordat in 2014 de zeebodem rondom de twee wrakken over een enorm oppervlak in kaart werd gebracht, waarna een 3D animatie kon worden gemaakt. Over een oppervlak van ruim 300 meter liggen voorwerpen verspreid over de zeebodem. Uit de animatie zou ook blijken dat een van de wrakken maar liefst 50 meter lang was: het grootste gevonden scheepswrak uit de klassieke oudheid. De diepte waarop de wrakken liggen bemoeilijkt het werk van de teams: zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om met reguliere duikapparatuur de duiken uit te voeren. Met een speciale techniek, “rebreather technology” genoemd , waarbij kooldioxide (CO2) uit de uitgeademde lucht wordt gefilterd en wordt aangevuld met zuurstof maakt een duik tot drie uur mogelijk. In totaal waren er dit seizoen 61 duiken. Over een klein jaartje start de expeditie 2016. Wij houden u op de hoogte!
Update: donderdag 23 juni 2016:
Precies een maand geleden werd de duikexpeditie naar het wrak bij Antikithera hervat. De archologen en duikers hebben echter hun werkzaamheden voor even stilgelegd, om eind augustus terug te keren. Vorig jaar werd de zeebodem zorgvuldig in kaart gebracht. Dit voorjaar werden ruim zestig objecten van de zeebodem geborgen, waaronder een bronzen speer van maar liefst twee meter lang met een gewicht van zes kilo! Maar ook een kleinood als een gouden ring werd op een diepte van 55 meter op de zeebodem aangetroffen. Met een zeer gevoelige metaaldetector wordt dit duikseizoen de vindplaats van de beide wrakken nauwkeurig afgezocht. Gezien de reeds eerder geborgen kostbaarheden, de schepen vervoerden immers luxe producten van de allerbeste kaliteit, zijn de verwachtingen hoog gespannen. Ook hoopt men missende onderdelen te vinden van het “Mechanisme van Antikytera”. Over dit mechanisme zijn we de afgelopen deccenia steeds meer te weten gekomen. Bekend is dat het onder andere de functie had om, volgens de kennis van destijds, de baan van hemellichamen te voorspellen. Daarnaast was het ook een kalender. Ruim 2160 van de naar schatting 3400 karakters op het mechanisme zijn,welke slechts enkele milimeters groot zijn, zijn inmiddels ontcijfert en vormen een handleiding. Horlogemaker en sponsor Hublot hoopt in 2017 een speciale duikrobot gereed te hebben om de zoektocht naar de missende en soms slechts enkele centimeters grote fragmenten voort te zetten.
Update: woensdag 21 september 2016: overblijfselen van opvarende gevonden!
Duikers hebben op woensdag 31 augustus 2016 wel een heel bijzondere vondst gedaan. Zij vonden namelijk de overblijfselen van een van de opvarenden van het gezonken schip! Ruim 2000 jaar hebben de resten van deze ongeveer twintig jarige jongeman bedekt onder het zand op de bodem van de zee gelegen. De duikers vonden een schedel, een kaak met fragmenten van het gebit, enkele ribben, twee dijbenen en botten van armen en benen. De vondst is heel bijzonder daar onderdelen van het geraamte ondanks stromingen en getijden redelijk goed bewaard zijn gebleven. Expert historisch DNA Dr. Hannes Schroeder van het Natural History Museum in het Deense Kopenhagen haaste zich naar Anti Kythira om het DNA materiaal veilig te stellen. Men hoopt dat na analyse meer te weten te komen over het schip en haar opvarenden in het algemeen en over deze jongeman in het bijzonder: was hij bijvoorbeeld bemanningslid of passagier, wat was zijn ethnische achtergrond?
Duikers vinden menselijke overblijfselen in het wrak.
Voor meer informatie over de “terugkeer naar Antikythera expeditie”: antikythera
Voor meer informatie over het Mechanisme van Antikythera: wikipedia.Mechanisme_van_Antikythera
Voor meer informatie over het onderzoek naar het Mechanisme: www.antikythera-mechanism.gr
volg de "Return to Antikythera Expeditie op Facebook: www.facebook.com/returntoantikythera
* Het Museum of Underwater Antiquities is voorlopig nog slechts een plan. Voor meer informatie hierover:
cultureel-nieuws-het-doek-valt-eerste-spade-in-de-grond
Op deze column rust copyright: Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enigerlei vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier. Dit is alleen mogelijk na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
