Er bestaat geen passender begin van een beknopte biografie over een van de meest geliefde Griekse dichters: Konstatinos Kavafis dan zijn beroemdste gedicht “Ithaka”. Een verwijzing naar “Odyssee” van Homerus waarin de held na de Trojaanse oorlog een bijna eindeloze reis naar zijn geboorte eiland Ithaka moet ondernemen. De boodschap van Kavafis is om de reis vooral als doel te zien en niet te verlangen naar de eindbestemming, althans: voorlopig niet. Het leven is als een reis. Odysseus, moegevochten, wilde echter niets anders dan zo gauw mogelijk naar huis waar hem uiteindelijk een teleurstelling wachtte: zijn echtgenote Penelope, die jaren op hem wachtte werd onder het paleiselijke dak belaagd door diverse “vrijers”.
Ithaka
Als je de tocht aanvaardt naar Ithaka
wens dat de weg dan lang mag zijn,
vol avonturen, vol ervaringen.
De Kyklopen en de Laistrygonen,
de woedende Poseidon behoef je niet te vrezen,
hen zul je niet ontmoeten op je weg
wanneer je denken hoog blijft, en verfijnd
de emotie die je hart en lijf beroert.
De Kyklopen en de Laistrygonen,
de woedende Poseidon zul je niet treffen
wanneer je ze niet in eigen geest meedraagt,
wanneer je geest hun niet gestalte voor je geeft.
Wens dat de weg dan lang mag zijn.
Dat er veel zomermorgens zullen komen
waarop je, met grote vreugde en genot
zult binnenvaren in onbekende havens,
pleisteren in Phoenicische handelssteden
om daar aantrekkelijke dingen aan te schaffen
van parelmoer, koraal, barnsteen en ebbenhout,
ook opwindende geurstoffen van alle soorten,
opwindende geurstoffen zoveel je krijgen kunt;
dat je talrijke steden in Egypte aan zult doen
om veel, heel veel te leren van de wijzen.
Houd Ithaka wel altijd in gedachten.
Daar aan te komen is je doel.
Maar overhaast je reis in geen geval.
't Is beter dat die vele jaren duurt,
zodat je als oude man pas bij het eiland
het anker uitwerpt, rijk aan wat je onderweg verwierf,
zonder te hopen dat Ithaka je rijkdom schenken zal.
Ithaka gaf je de mooie reis.
Was het er niet, dan was je nooit vertrokken,
verder heeft het je niets te bieden meer.
En vind je het er wat pover, Ithaka bedroog je niet.
Zo wijs geworden, met zoveel ervaring, zul je al
begrepen hebben wat Ithaka's beduiden.
(Vertaald uit het Grieks: Hans Warren en Mario Molengraaf)
De Griekse overheid riep 2013 uit tot “Kavafis jaar”, precies 150 jaar na zijn geboorte op 29 april 1863 te Alexandrië, Egypte. Hij is de jongste van zeven zonen en stamt uit een familie welke diverse hoogwaardigheidsbekleders heeft voortgebracht. Zo was zijn overgrootvader aan moeders kant secretaris bij het Oecumenisch Patriarchaat. Zijn vader Petros Ioannis, een welgestelde handelaar vestigde zich in het Britse Liverpool, verkreeg de Britse nationaliteit waarna de Griekse familie zich Cavafy noemde en overleed aldaar in 1870. Vader Kavafis wordt beschouwd als een van de grondleggers van de Griekse gemeenschap in Alexandrië voordat hij naar Groot Brittannië verhuisde. Als gevolg van de “Long Depression” welke begon in het jaar 1873 en die opmaat tot de Eerste Wereldoorlog vormde, keert de familie uit financiële overwegingen in 1877 terug naar Alexandrië. Als in 1882 een opstand uitbreekt tegen de Brits / Franse overheersing van Egypte wordt het appartement van de familie als gevolg van een Brits bombardement verwoest door brand. Echter twee weken voor dit bombardement is de familie naar Constantinopel uitgeweken. Het alles verzengende vuur heeft alle vroege gedichten van Konstantinos Kavafis verteert. Het vroegst bekende werk is dan ook het dagboek waarin hij de reis naar Constantinopel beschrijft. Zijn vroegst bekende gedicht is “Leaving Therapia” geschreven in het Engels en gedateerd 16 juli 1882 om 02.30 uur.
Leaving Therapia
Goodbye to Therapia and joys of the hotel
Good dinners that make you exultingly swell
Good beds thar refresh you from the toil of the day
Fine sights near which you 'd wish ever to stay
To all these good things the time is well nigh
I must bid a goodbye
However Catikioy 's opposite shore
I must hail tho'by far more simple and poor
But they say what is simple is good at the heart
And wher doodness is we may well spare art
So at humble Catikioy let us not rail
But bid it all hail
In 1885 keert de familie uiteindelijk definitief terug naar Alexandrië waar Konstantinos Kavafis aanvankelijk werkzaam was als journalist. Hij aanvaardt vervolgens een betrekking bij het Ministerie van Openbare Werken dat onder Brits toezicht staat. Voor Griekse staatsburgers was het destijds niet mogelijk om een vaste dienstbetrekking te krijgen. Toch lukte het Konstantinos Kavafis door ijver en inzet deze betrekking 30 jaar te bekleden. In de periode 1894 – 1902 is hij bovendien werkzaam op de beurs van Alexandrië en kent hij een periode waarin hij systematisch gokt. Tot 1909 houdt hij zijn winsten en verliezen keurig bij in een “kasboek”, zich heel wel bewust van de financiële neergang van het familiebedrijf “Cavafy & Co” in 1876.
In 1891 presenteert hij voor het eerst, heel bescheiden, zijn dichtkunst aan dierbare vrienden. De positieve recensie van journalist, roman- en toneelschrijver Gregorios Xenopoulos (Zakynthos 9 December 1867 – 14 Januari 1951) bezorgt Konstantinos Kavafis een introductie in Griekenland. In Griekse literaire kringen wordt zijn werk aanvankelijk weinig gewaardeerd. Het was te afwijkend van de in die tijd gangbare stijl. Het zou nog twintig jaar duren voordat zijn gedichten op waarde zouden worden geschat. Hij leidt een teruggetrokken leven: probeert als bekende dichter het Atheense en Alexandriaanse establishment niet te schofferen. Nadat hij zich definitief in Alexandrië had gevestigd, verlaat Konstantinos Kavafis nauwelijks de stad, een uitzondering in de winter daargelaten. In navolging van zijn vader maakte hij dan uitstapjes onder meer naar Caïro. Er zijn slechts vijf buitenlandse reizen van hem bekend, de laatste is in 1932 om gezondheidsredenen. .Konstantinos Kavafis sterft in Alexandrië exact op zijn geboortedag in 1933, op zeventig jarige leeftijd, ten gevolge van strottenhoofdkanker (Larynxcarcinoom), het gevolg van roken.
Zoals uit het gedicht “Ithaka” mag blijken put Konstantinos Kavafis inspiratie uit zijn uitgebreide kennis over de Griekse mythologie en cultuur. Maar ook persoonlijke ervaring zoals zijn eigen homoseksualiteit. Hij was een perfectionist. Kavafis was uiterst kritisch op zijn werk, vond het nooit goed genoeg voor publicatie. Zijn gedichten liet hij slechts aan enkele goede vrienden lezen, en verschenen aanvankelijk op pamfletten. Pas in 1935 werd zijn werk voor het eerst gebundeld. Zijn schrijfstijl is uiterst sober en suggestief. Naast persoonlijke gedichten schreef hij ook over historische onderwerpen. Als homoseksueel was zijn werk bovendien homo erotisch getint.
Het gedicht Thermopylae herinnert ons aan de gelijknamige veldslag in augustus of september van het jaar 480 voor Chr.: Een strijdmacht van 7000 Grieken, afgevaardigd door diverse Griekse stadstaten, onder bevel van koning Leonidas van Sparta doet een volstrekt vergeefse poging om de invasie van Ottomaanse strijdkrachten, bestaande uit tussen de 100 en 150.000 manschappen onder bevel van de Perzische keizer Xerxes te voorkomen. Hoewel de Grieken wisten dat de strijd bij voorbaat verloren was, trokken zij toch ten strijde. Een levensles volgens Konstantinos Kavafis: soms moet we dingen in ons leven ondernemen waarvan wij bij voorbaat weten dat er een mogelijkheid bestaat dat ze mislukken.
Thermopylae
Honor to those who in the life they lead
define and guard a Thermopylae.
Never betraying what is right,
consistent and just in all they do
but showing pity also, and compassion;
generous when they are rich, and when they are poor,
still generous in small ways,
still helping as much as they can;
always speaking the truth,
yet without hating those who lie.
And even more honor is due to them
when they foresee (as many do foresee)
that in the end Ephialtis will make his appearance,
that the Medes will break through after all.
Terug naar Odysseus op Ithaka: De “vrijers”proberen Penelope er van te overtuigen dat haar echtgenoot het leven heeft gelaten tijdens de Trojaanse oorlog. Zij is echter niet overtuigd en haalt de lijkwade welke zij overdag weeft, in de nachtelijke uren weer uit. Odysseus weet uiteindelijk met de steun van zijn zoon Telemachos de “vrijers” te verdrijven. Of de homoseksuele Konstantinos Kavafis ooit zijn geluk in de liefde heeft gevonden...?
Yiorgos Dalaras: The Kavafis Project
The Kavatis Project:
Met The Kavafis Project eert Yiorgos Dalaras de grote Griekse dichter ter ere van diens honderdvijftigste geboortedag. In dit grootse project met slechts enkele uitvoeringen waaronder in Wenen en Berlijn worden de gedichten muzikaal tot leven gebracht in composities van Alexandros Karozas. Het Wiener Kammerorchester en de Wiener Singakademie staan onder leiding van dirigent Stefan Vladar..
Voor meer informatie over The Kavafis Project: www.kavafis.net
Zie ook: yiorgos-dalaras-nestor-van-de-griekse-muziek-cultuur
Bij het schrijven van deze column werd gebruik gemaakt van onderstaande websites:
Voor meer informatie over Konstantinos Kavafis: www.cavafy.com
Voor meer informatie over Gregorios Xenopoulos: en.wikipediai/Gregorios_Xenopoulos
Voor meer informatie over de slag bij Thermopylae: en.wikipedia/Battle_of_Thermopylae
Wikipedia: en.wikipedia/Constantine_P._Cavafy
Voor de bekopte Odysseus: nl.wikipediai/Odysseus
Op deze column rust copyright: Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enigerlei vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier. Dit is alleen mogelijk na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
