Het toeristenseizoen is ook op Lesbos voorbij, de laatste charters zijn drie weken eerder dan gepland vertrokken. Het is inmiddels november en het weer is drastisch omgeslagen. Desondanks wagen nog steeds duizenden vluchtelingen de hachelijke overtocht over de slechts dertien kilometer brede zeestraat die Turkije van het eiland scheidt. In deze gastcolumn een getuigeverslag van Max. Hij woont en werkt in de toeristische sector op Lesbos en verteld het verhaal over het door de economische crisis zwaargetroffen eiland dat overspoeld wordt door vluchtelingen.
Lesbos, zomer 2015
“Mijn naam is Max, ik woon op Lesbos, en ben werkzaam als reisleider en Nederlandse gids sinds 2000 op het eiland. Welkom op het mooie eiland, het eiland Lesbos….”: zo heet ik mijn aankomende gasten uit Nederland altijd welkom in de transfer bussen. Gasten die gaan genieten van een prachtig eiland en een onbezorgde vakantie! Een prachtig eiland is het nog steeds, maar de onbezorgde vakantie werd voor veel gasten een confrontatie met iets wat ze nog nooit eerder hadden meegemaakt Wel van gehoord, en over gelezen en natuurlijk volop op het internet en televisie gezien: de confrontatie met de enorme toename van vluchtelingen met name afkomstig uit Syrie.
Vluchtelingen komen al sinds jaren aan op Lesbos, met rubberbootjes maken zij de gevaarlijke overtocht van slechts dertien kilometer van Turkije naar Lesbos en arriveren voornamelijk op de stranden aan de noord en oostkant van het eiland. Jaren geleden waren dit veel mensen uit Somalië, Afghanistan, Irak en Pakistan. Ik kan me nog een groep mensen herinneren die uit Cuba kwamen. Met hulp van de plaatselijke bevolking werden al deze mensen opgevangen en naar de hoofdstad gebracht om vervolgens naar het vaste land van Griekenland door te reizen en vervolgens verder Europa in.
Zo ook een jongen uit Irak, een tandarts, door ons jaren geleden meegenomen naar ons huis nadat we hem samen met een stel vrienden, medevluchtelingen, uit zee hadden gevist aan het strand tussen Molyvos en Skala Sikaminea, aan de noord kant van het eiland. Hij was door en door nat en onderkoeld. Bij ons thuis onder de douche gezet, droge kleren gegeven en natuurlijk wat te eten. Zijn verhaal laten vertellen: meer konden we niet voor hem doen. “Kijk uit als je vluchtelingen opvangt: je doet mee aan mensen smokkel, en het is strafbaar. Je kan er de gevangenis voor in gaan”!: dit was wat je te horen kreeg wat de situatie omtrent vluchtelingen jaren geleden betreft.
In het voorjaar kwam de stroom vluchtelingen uit Syrië op gang. In April kwamen er opvallend veel rubber boten aan, volgeladen met mensen uit Syrië Veel meer dan anders, dat viel iedereen wel op! De bevolking van Molyvos werd opgroepen om mee te helpen met de eerste opvang, en hier werd ook gehoor aan gegeven. Er werd zelfs door de stads omroep gevraagd om naar de haven te komen met droge kleding, schoeisel etc. En dan zag je veel bewoners weer op de scooters rondrijden met plastic tassen kleding voor de vluchtelingen die in de haven werden opgevangen, droge kleding kregen en eten om vervolgens met de bussen van de kustwacht naar de hoofdstad Mytilini te worden gebracht. Daar hield de eerste opvang mee op . Ook was de bevolking van Molyvos al heel snel door de reserves oude kleding heen.
April is ook het begin van het touristen seizoen op Lesbos, en natuurlijk werden de eerste gasten al geconfronteerd met vluchtelingen die vanuit de haven via de hoofdstraat naar het begin van het stadje Molyvos werden gebracht, om daar op de bussen te worden gezet. Natuurlijk wel al van gehoord en over gelezen, maar als je het dan in het echt ziet is dat toch wel aangrijpend: een lange stoet van vluchtelingen: mannen, vrouwen met kleine kinderen op de arm, oude mensen, en velen nog in natte kleding omdat er niet genoeg droge kleding voor iedereen was.
In de haven werd een eerste, klein opvang kamp ingericht voor vluchtelingen die laat in de avond of nacht arriveerden, en niet meer met de bussen konden worden vervoerd maar pas de volgende dag weer. In mei kregen wij van een journalist die naar de overkant in Turkije was geweest dat daar honderduizenden mensen op de been waren met als doel om via de zee naar Europa te komen, met name naar Lesbos. Veel ongeloof natuurlijk bij iedereen: maar het werd werkelijkheid.
In mei en juni nam de stroom van vluchtelingen enorm toe, en kwamen er veel vrijwilligers en hulporganisaties naar het eiland toe om mee te helpen met de opvang. Een chaotische periode voor het eiland. Overal gestrande vluchtelingen, op de stranden, bij de bushaltes en op de wegen, lopend naar de hoofdstad Mytilini. Een wandeling van drie dagen om daar geregistreerd te worden en vervolgens met de boot naar Athene door te reizen. In deze periode ook meer touristen op het eiland, en al heel snel werd duidelijk dat veel touristen het noorden gingen mijden. Minder boekingen, vooral aan de kant van Eftalou en Molyvos door alle reisorganisaties. Meer boekingen in Petra en Anaxos en elders op het eiland want daar zijn geen vluchtelingen. De bevolking aan de noordkant is afhankelijk van tourisme, bijna iedereen werkt in het tourisme het is de belangrijkste bron van inkomsten.
Zoals iedereen weet heeft Griekenland al jaren lang te maken met een enorme crisis, ook het eiland Lesbos. Lesbos is een arm eiland. In 2007 is er nog een onderzoek gedaan naar de inkomsten van de bevolking. Toen bleek dat zeker 40% van de eilanders een jaarlijks inkomen had van nog geen Euro 6000,00. Gebukt onder enorme belasting verhogingen, de armoede, de vluchtelingen en de afname van toeristen: de stemming werd er niet beter op. Het eiland, net bekomen van een strenge winter met heel veel regen, temperaturen van soms min zeven graden, geen geld voor verwarming en winterjassen en soms niet eens genoeg te eten probeerde zich vast te klampen aan een nieuwe regering met veel beloftes die nog echter meer chaos te weeg bracht.
Morrende middenstanders, terrassen leeg, veel spullen in de winkels maar geen klanten, de half lege restaurants: “mijn omzet is zeker 40% naar beneden gegaan, de vluchtelingen zitten voor mijn restaurant op de bus te wachten en nu komt er geen tourist meer eten” klaagde een goede vriend tegen mij. De week daarvoor liet hij de vluchtelingen nog gebruik maken van zijn toilet, maar toen een tourist de opmerking maakte dat er in zijn zaak wel heel veel vluchtelingen in en uit liepen is hij hier mee gestopt.
Juli en Augustus: de enorme stroom vluchtelingen neemt alleen maar toe. In Molyvos wordt een parkeerplaats bij de bushalte ingericht als noodopvang. Er komen nu werkelijk duizenden vluchtelingen per dag op Lesbos aan vooral aan de noordkant bij Molyvos. Overal zie je groepen vluchtelingen lopen, er is geen vervoer, het is heet, en de hulpverlening is minimaal en chaotisch. Onder de vluchteligen wordt er gevochten. De Syriëers beschouwen zichzelf als echte vluchtelingen en willen niet met de Irakese vluchtelingen samen in een bus. De opvang op de parkeerplaats puilt uit. Er zijn geen toiletten, er is geen water. Geen bussen die de vluchtelingen naar de hoofdstad brengen met als gevolg dat veel vluchtelingen de wandeling van drie dagen naar de hoofdstad gaan ondernemen in de hoop dat ze onderweg een lift krijgen. Werkelijk duizenden mensen zijn op de been. Overal lege waterflessen, afval en kleding die te zwaar is geworden om mee te nemen. De vervuiling slaat toe. Openbaar vervoer en taxi’s mogen geen vluchtelingen vervoeren. In Molyvos dalen de omzetten drastisch en steeds vaker wordt de noordkant van het eiland gemeden.
Er worden openbare vergaderingen gehouden in Molyvos: er moet wat gebeuren, dit gaat helemaal mis is het de bevolking met elkaar eens. De verdeeldheid onder de plaatselijke bevolking slaat toe. De vluchtelingen vervuilen ons dorp, ons eiland, veel Grieken zijn ook bang voor de vluchtelingen: het zijn er zoveel, maar ze hebben er dan ook 208.000 aan zien komen! Een deel wil de vluchtelingen uit het zicht hebben en wil dat ze worden ondergebracht op de leeg staande camping buiten Molyvos. Weer een ander deel wil dit niet uit angst dat de vluchtelingen hier dan voor langere tijd zullen gaan verblijven.
Er breken rellen uit in de hoofdstad van Lesbos, Mytilini. “De hele stad staat vol met tentjes…het is net Pinkpop” merkt een tourist op. De burgemeester roept de noodtoestand uit om zo meer hulp te krijgen, en er komt ook meer hulp. Meer internationale hulp komt naar het eiland en meer vrijwilligers die zich bezig houden met de opvang en begeleiding van de vluchtelingen. Ook veel bewoners van Molyvos blijven een aktieve rol spelen in de opvang, en er komt verbetering in de situatie. Er worden bussen ingezet om de vluchtelingen naar de hoofdstad te vervoeren. De opvangkampen rond de hoofdstad worden schoongemaakt en verbeterd en er gaan extra boten naar Athene.
In septemeber wordt ineens de parkeerplaats van Molyvos schoongemaakt en afgesloten. Vluchtelingen liggen of zitten in grote groepen in de hoofdstraat van Molyvos. Geen toiletten, geen water, in de brandende zon wachtend op de bus naar de hoofdstad. Vrijwilligers en hulporganisaties rijden met gehuurde busjes en auto’s af en aan om de vluchtelingen naar de hoofdstraat te brengen. Er zijn dagen en nachten bij dat hier werkelijk honderden mensen zonder enige voorzieningen wachten op vervoer. Overal liggen plastic flessen, afval en aan alle hekken en bomen hangen kleren te drogen. Het touristen treintje rijdt er tussendoor vol met touristen die verslagen toe kijken, maar ook die met de hoofden buiten het treintje hangen en foto 's maken. Acteurs van een in Nederland bekende serie zijn aan het filmen op Lesbos en halen volop de Nederlandse pers en televisie programma’s rond de situatie op het Griekse Lesbos: het inzamelen van geld en goederen voor Lesbos gaat van start.
Na een paar dagen wordt de eerste opvang verplaatst naar de parkeerplaats van de openlucht discotheek net buiten Molyvos. Op de kust van Eftalou staan bussen klaar die de vluchtelingen gelijk als ze op de stranden aanspoelen naar de disco parkeerplaats vervoeren. Hier krijgen de mensen droge kleren, drinken en eten, om dan vervolgens met de bus naar de opvangkampen in Mitilini hoofdstad te worden vervoerd. De hoofdstraat van Molyvos is leeg. Er zijn ook bijna geen touristen meer in en rond Molyvos, het seizoen is hier zeker drie weken eerder gestopt dan normaal… In de dorpjes Petra en Anaxos zijn nog wel touristen die nog even lekker genieten van het mooie weer.
September op Lesbos had dit jaar een prachtige nazomer. Ik ga naar het strand met Griekse vrienden en hun kinderen die ook in Molyvos wonen om lekker te zonnen en te zwemmen. Niet veel later spoelt er een boot vol Syrische vluchtelingen aan: vlak voor onze neus. Binnen no time arriveren ook de hulpverleners en vrijwilligers die iedereen op het droge helpen. Ook wij helpen mee, en ik zie de kinderen van mijn vrienden met grote ogen toekijken. De kinderen worden door de hulpverleners uit de boot geholpen en in een warmte deken ingepakt. Deze zijn goudkleurig en schitteren in de zon. Twee hulpverleners zijn verkleed als clown en maken bubbels met bellenblaas, weer anderen delen water, broodjes en bananen uit aan iedereen. De kinderen van mijn vrienden gaan ook voor een banaan, maar die zijn alleen voor de vluchtelingen bedoeld krijgen ze te horen. Mijn vriendin merkt op dat zij niet eens genoeg geld heeft om bananen voor de kinderen te kopen, en merkt vervolgens op hoe moeilijk het weer zal zijn om de winter door te komen, zeker na een zomer als deze met een rampzalige omzet van hun winkel.
Ik ga de volgende dag weer naar het strand om nog even te genieten van zon, zee en strand. Als het tijd is om naar huis te gaan gooi ik mijn lege waterflesje netjes in de container. Tot mijn grote verbazing zie ik dat de bodem van de container bedekt is met stapels in folie verpakte broodjes, aangebroken bijna volle waterflesjes, en... een halve doos vol bruine bananen…
September, nieuwe verkiezingen in Griekenland, Tsipras krijgt genoeg stemmen, ook op Lesbos! Die dag komen er geen vluchtelingen aan op het eiland. De minister van Tourisme in Griekenland wil de door de crisis getroffen eilanden extra hulp bieden, maar de minister is nog nooit zelf op Lesbos polshoogte komen nemen.
Oktober, de laatste reisorganisaties sluiten de seizoen op Lesbos af. Er zijn al veel winkels en restaurants in Molyvos gesloten, ook omdat september al zo slecht was. Er staan al een aantal restaurants en winkels te koop, Grieken die er mee op houden of ergens anders een restaurant willen gaan openen. Veel Grieken die familie in het buitenland of op het vaste land van Griekenland hebben wonen zijn van plan om daar de winter door te gaan brengen. Op zoek naar werk, en even weg van alles, weg van alle ellende. Het aantal vluchtelingen is weer enorm toegenomen, en weer puilen de opvangkampen in Mytlini hoofdstad uit. Vrienden van mij die in Mytilini wonen besluiten om tijdelijk de hoofdstad te verlaten en bij familie elders in te trekken. Hun kinderen durven niet meer alleen de straat op. Er zwerven duizenden mensen door de stad.
Ik ben weer op strand, nog steeds prachtig weer, ik help samen met een aantal Grieken om een deel van het Eftalou strand schoon te maken. Het strand ziet oranje, blauw en zwart van alle reddingsvesten, banden en lekke rubberboten. Overal kleding en andere persoonlijke eigendommen die de vluchtelingen hier hebben achtergelaten omdat alles drijfnat was geworden tijden hun hachelijke overtocht. Foto ’s, verscheurde paspoorten, brillen, en speelgoed…ik vind een rugzak vol met baby kleertjes en luiers. We snijden de rubberboten met stanley messen in stukken, slepen ze uit het water en gooien alles op een grote hoop. “De stranden moeten schoon anders komt er geen een tourist volgend jaar nog naar Lesbos” merkt een van de Griekse mannen op. Vreemd: die dag komt er geen een boot met vluchtelingen aan op Lesbos.
Thuis gekomen gaat het nieuws in razend tempo rond: Tsipras heeft het eiland een bezoek gebracht! Opvallend was dat er die dag extra boten naar Athene waren ingezet om de overvolle opvangkampen in Mytilini leeg te maken. Ook reden er extra bussen van de disco parkeerplaats buiten Molyvos direct naar de registratie plaatsen in Mytilini om de vluchtelingen daarna gelijk op de boten naar Athene te laten gaan. Tsipras brengt een bezoek aan een opvangkamp waar een paar uur voor zijn komst nog duizenden mensen zaten te wachten op een plek op de boot naar Athene. Tijdens zijn bezoek was het kamp in no time schoongemaakt en verbleven er nog maar paar honderd vluchtelingen waar hij netjes een praatje mee maakte. Tsipras verlaat een stom verbaasd eiland: hoe kan het dat er nu ineens wel actie wordt ondernomen? De hulpverlenende instanties brengen hem hulde door hem spottend te bedanken voor een vrije dag. Tegen tien uur 's avonds, als Tsipras al weer lang en breed terug is in Athene wordt er op Facebook een oproep gedaan aan alle hulpinstanties en vrijwilligers dat er een armada aan boten met vluchtelingen in aantocht is: alle hulp is nodig! Van Tsipras horen we niets meer... Lesbos heeft geen goed woord meer voor hem over. Een week later verdrinken de eerste vluchtelingen: het kleine jongentje dood op het strand van Kos veroorzaakt een golf van ontzetting over de hele wereld.
Vijftien Augustus verlaat ook ik het mooie eiland, het eiland Lesbos: even weg van alle ellende. Het ging dit jaar niet meer over het mooie eiland, maar alleen nog maar over de vluchtelingen, touristen die zich zorgen maken of ze de vluchtelingen wel of niet gaan zien, of er nog stranden zijn waar geen vluchtelingen aankomen, “ik ga maar niet naar Molyvos: daar zijn zo veel vluchtelingen”, “ik wil hier tijdens mijn vakantie niet mee geconfronteerd worden”, “mijn vrouw heeft de hele vakantie alleen maar huilend op bed gelegen: dit is allemaal de schuld van de vluchtelingen,” “ik kan geen vluchteling meer zien…”.
We vliegen over het eiland Lesbos: nog steeds volop zon, ik kan de door de oranje zwemvesten vervuilde kustlijnen duidelijk zien. Met tranen in mijn ogen neem ik afscheid van mijn mooie eiland, en ik hoop dat het volgend jaar anders zal zijn, weer net zoals het was. Ik laat veel vrienden achter op het eiland. Ik hoop maar dat het een zachte winter wordt, dan hoeven ze zich in ieder geval geen zorgen te maken of er wel geld is voor hout en olie voor de kachel, geen zorgen of er wel geld is voor warme kleding, en voor mijn vrienden hoop ik dat er wat extra geld is om zo nu en dan bananen te kopen voor hun kinderen.
Terug in Nederland volg ik het nieuws over de vluchtelingen op Lesbos constant, ik kan er moeilijk los van komen. Eind oktober slaat het weer om op Lesbos, het wordt kouder en het gaat waaien. De eerste boten met vluchtelingen raken in moeilijkheden en mensen verdrinken. De lijken spoelen aan op de noordelijke stranden. De verslagenheid onder de bevolking is groot. Eind oktober doet een grote Scandinavische touroperator de mededeling om Lesbos uit het programma zomer 2016 te halen! Laten we hopen dat het voor Eftalou, Molyvos, Petra en Anaxos voor heel Lesbos, dat dat ook de laatste is!
Oh...en ik hoop dat iedereen een fijne vakantie heeft gehad op Lesbos! Ik hoop jullie natuurlijk allemaal weer te zien hier op het mooie eiland! Goede reis terug naar Nederland en tot ziens op Lesbos!
Max
Max is een pseudoniem, de naam van de auteur is bij de redactie bekend.
Voor gerelateerde artikelen op onze website:
Lesbos: vakantie en vluchtelingen: deel I: een toertist: vakantie-en-vluchtelingen-deel-1-een-toerist
Vakantiebestemmingen: Lesbos: een veelzijdig eiland. (update september 2015): vakantiebestemmingen-lesbos-een-veelzijdig-eiland
Op deze column rust copyright: Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enigerlei vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier. Dit is alleen mogelijk na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
