Een van de eerste columns die ik plaatste op onze website, op 30 juni 2012, betrof een eeuwenoude kunstroof: tussen 1801 en 1804 plunderde de Britse lord Elgin het Parthenon in Athene, overigens met goedkeuring van het Ottomaanse regime van destijds. De naar hem genoemde sculpturen: The Elgin Marbles bevinden zich tot op heden in het British Museum in Londen. Allerlei argumenten zijn aangevoerd om teruggave onmogelijk te maken. Zo zou de Griekse hoofdstad niet beschikken over een geschikt museum om de sculpturen te tonen. Met de komst van het wereldberoemde Acropolis Museum in 2009 werd ook dat laatste argument weerlegd.

de campagne Bring Them Back

Voor de website Bring Them Back: bringthemback.org

Destijds werd tijdens een vergadering van de UNESCO in Parijs, op 19 tot en met 22 juni 2012 gesproken over repatriëring van onrechtmatig verkregen oudheden. Overigens: dit betreft niet alleen de Marbles. De Griekse delegatie bestond o.a. uit de ministers van Buitenlandse Zaken en Cultuur, en de voorzitter van het Acropolis Museum in Athene, de heer Demetrios Pantermalis. De Britse afvaardiging onder leiding van mevrouw Hillary Bauer (hoofd International and Cultural Property Unit) heeft laten weten dat het standpunt van de Britse regering ongewijzigd is.

De bekende argumenten werden weer aangevoerd: Het British Museum heeft de exclusieve supervisie en beheer over de kunstwerken, en de Britse overheid is juridisch eigenaar. Een tijdelijke "thuiskomst" van de Elgin Marbles werd eveneens afgewezen. Toch is de Griekse afvaardiging niet geheel ontevreden. Er werd namelijk wel positief gereageerd op het voorstel een digitale scan te maken van de fries van het Parthenon t.b.v. nauwkeuriger wetenschappelijk onderzoek.

Lord Thomas Bruce, zevende graaf van Elgin en groot kunstverzamelaar, was in de periode 1799 tot 1802 gezant aan het Ottomaanse hof in Constantinopel. Tussen 1801 en 1804 heeft hij vele kunstwerken van de Acropolis naar Engeland laten verschepen. De Ottomaanse ambtenaren onderschatten de onschatbare waarde van de kunstwerken en toonden geen enkele interesse. Uit geldgebrek heeft de lord echter de kunstwerken in 1816 aan de Britse overheid moeten verkopen. Deze oordeelde dat de werken van een dermate cultureel belang waren, dat de Marbles staatseigendom moesten worden.

Begin oktober 2014 komt er plotseling beweging in het slepende conflict betreffende de Elgin Marbles: de UNESCO heeft toegezegd te willen bemiddelen tussen Groot Brittannië en Griekenland over een mogelijke terugkeer van de sculpturen naar het Acropolis Museum in Athene. Dit werd mogelijk nadat andere landen hierop hadden aangedrongen. Helaas accepteert de Britse overheid de bemiddeling niet, overigens is zij daartoe ook niet verplicht.

George Clooney en Amal Clooney – Alamuddin: (2015)

“I think you have a very good case to make about your artifacts. Maybe it wouldn’t be a bad thing if they returned. Think that is a good idea. I think that would be a very fair and very nice thing. Yeah, I think it is the right thing to do.” Met deze woorden, gesproken door George Clooney tijdens een persconferentie tijdens het vierenzestigste Film Festival van Berlijn heeft hij de woede van de burgemeester van Londen, Boris Johnson, op de hals gehaald. (George Clooney tijdens perscoferentie Film Festval Berlijn 2015)

Wat is er feitelijk aan de hand? De Amerikaanse acteur/regisseur George Clooney was destijds in Berlijn ter promotie van zijn nieuwe film “The Monuments Men”. Deze film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal: de geallieerden maken flinke vorderingen in het bevrijden van bezet Europa als in 1943 de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt een elite eenheid laat formeren om de door de Nazi 's geroofde kunstwerken veilig te stellen alvorens Hitler de kans zou krijgen deze te vernietigen. Een bijkomend probleem hierbij was dat deze eenheid bestond uit kunsthistorici, curatoren en directeuren van musea, en niet uit getrainde militairen. Deze operatie staat bekend onder de naam “The Monuments, Fine Arts and Archives Program”. De uit ruim vierhonderd medewerkers bestaande eenheid werden ook wel “The Monuments Men” genoemd. Hun opdracht was verre van eenvoudig: het localiseren van de geroofde kunst achter de vijandelijke linies, het veiligstellen ervan en het retourneren aan de rechtmatige eigenaren.

Ondertussen heeft de destijds kersverse echtgenote van George Clooney, Amal Alamuddin Clooney zich opgeworpen als mogelijk pleitbezorger voor de repatriëring van de Elgin Marbles. Op uitnodiging van de Griekse regering bezocht de mensenrechten juriste in gezelschap van twee collega 's van 13 tot en met 16 oktober 2014 de Griekse hoofdstad om de regering van juridisch advies te voorzien. De in Londen gevestigde advocaten hebben in Het Verenigd Koninkrijk uitgebreid juridisch onderzoek gedaan en zijn naar Athene gekomen met een tien pagina 's tellend voorstel dat onder andere door mevrouw Clooney – Alamuddin werd ondertekend. Het team bezocht onder andere de Acropolis en het Acropolis Museum en had ontmoetingen met onder andere premier Antonis Samaras, minister van Cultuur en Sport Konstantinos Tasoulas. Boze tongen beweren dat Amal Clooney – Alamuddin slechts aan het team werd toegevoegd vanwege de uitlatingen van George Clooney op eerder genoemde persconferentie. Hoe dan ook: de Elgin Marbles staan weer volop in de belangstelling.

Consternatie 2015: Brittish Museum geeft marbles in bruikleen Hermitage Sint Petersburg!

Het British Museum in Londen heeft met het uitlenen van een van de sculpturen van het Parthenon aan het Hermitage Museum in Sint Petersburg de strijd om de Elgin Marbles verder aangewakkerd. Ter gelegenheid van het tweehonderdvijftig jarig bestaan van het Hermitage, in 1764 ontstaan uit een aanvulling van tsarina Catharina de Grote op de collectie van tsaar Peter de grote en opengesteld voor het publiek in 1852 door tsaar Nicolaas I, geeft het Londense museum het sculptuur van de riviergod Ilissos aan het befaamde Russische museum tot 18 januari 2015 in bruikleen. Directeur van het British Museum director Neil MacGregor is van mening dat dergelijke uitwisselingen tussen musea, ondanks meningsverschillen van betrokken regeringen mogelijk moeten blijven en sluit dan ook niet uit dat in het vervolg vaker een of meerdere van de Elgin Marbles in buitenlandse musea te zien zal / zullen zijn. De reis van de riviergod Ilissos is namelijke de eerste keer dat een van de sculpturen het British Museum verlaat. Op de lege sokkel is een plaquette bevestigd: “sculptures rescued by Lord Elgin at the beginning of the 19th century”. De Griekse premier Antonis Samaras liet op vrijdag 5 december weten dat de bruikleen "een belediging voor het Griekse volk is". Ook de Londense burgemeester Boris Johnson laat weer van zich horen: “ It is the British Museum’s freedom to loan Ilissus to Russia – even in this wretched period – that shows exactly why the Elgin Marbles belong and shall remain in London”, terwijl ondertussen de directeur van het Hermitage, de heer  Mikhail Piotrovsky de hoop uit spreekt dat deze bruikleen de goede relaties tussen de Griekse en Russische musea niet zal beschadigen met het oog op het Grieks – Russische vriendschapsjaar in 2016... 

Om de spanningen tussen Athene en Londen niet op scherp te zetten werd in 2012 echter afgezien van een rechtsgang om de marbles te repatriëren. Beroemdheden als George Clooney, maar vooral zijn zijn vrouw, de (mensenrechten-) juriste Amal Allamudin zetten zich in om de kunstwerken terug naar huis te brengen. “Bring Them Back” is een online handtekeningen actie om teruggave bespreekbaar te krijgen in het Europees Parlement. Hiervoor zijn 1 miljoen handtekeningen nodig, de teller staat na jaren pas op een bedroevend aantal van 470561! Wilt u tekenen:

Voor de website: https://bringthemback.org/

Athene op ramkoers met Berlijn en Londen! (april 2019)

Twee opmerkelijke nieuwsberichten betreffende langlopende bilaterale kwesties beheersen wederom het nieuws. De “Elgin Marbles” en Duitse herstelbetalingen zetten de relatie tussen de Griekse hoofdstad Athene met Londen en Berlijn opnieuw op scherp!

De Nederlandse krant Algemeen Dagblad weet op donderdag 18 april 2019 te melden dat de Griekse regering uit Berlijn herstelbetalingen ter waarde van maar liefst 290 miljard Euro verwacht. De Duitse regering verwijst echter naar eerder overeengekomen vergoedingen. Mogelijk komt de kwestie voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, Nederland aangezien onze oosterburen beweren dat met de betaling van 115 miljoen euro in 1960 aan Joodse slachtoffers de zaak zou zijn afgedaan. Bovendien zou Griekenland met het ondertekenen van een overeenkomst ter gelegenheid van de Duitse eenwording in 1990, afzien van verdere eisen op herstelbetalingen.

Een ander, zich decennia voortslepend conflict zijn de zogenaamde “Elgin Marbles”: beeldhouwwerken uit de fries van het Parthenon. De Griekse president Prokopis Pavlopoulos heeft zich de woede van het British Museum in Londen op de hals gehaald door te stellen dat de door lord Elgin in 1801 van de destijds Ottomaanse heersers gekochte en volgens opeenvolgende Griekse regeringen onrechtmatige verkregen kunst, te benoemen als gevangenen in een duistere Londense gevangenis. Hiermee verwijst hij naar eerdere Britse bezwaren om de sculpturen aan Athene over te dragen: Griekenland zou niet over een geschikt museum beschikken om de beeldhouwwerken op een waardige manier ten toon te stellen. Met de komst van het nieuwe Acropolis Museum is met dat bezwaar definitief een einde gemaakt. De “Elgin Marbles” zouden in natuurlijk daglicht komen te staan, tegenover het Acropolis waarvan zij afkomstig zijn.

Ondertussen houdt het Louvre in het Franse Parijs haar hart vast. In deze tijden van teruggave van geroofde of anderszins onrechtmatig verkregen kunst wordt gevreesd voor de eis van de teruggave van “Nikè van Samothrake”. Het beeldhouwwerk, met terughoudendheid toegeschreven aan de beeldhouwer Pythokritos, werd op 15 april 1863 gevonden, destijds stond Griekenland onder Ottomaans beheer en het beeldhouwerk, bevindt zich sinds 1884 in het Parijse Louvre. Samothrake moet het sindsdien doen met een afgietsel... In het Louvre bevindt zich echter nog een ander onrechtmatig verkregen kunstobject:: de venus van Milos” Dit kunstwerk vervaardigd uit het witte marmer van Paros, toegeschreven aan de beeldhouwer Alexandros van Antiochia  en daterend uit ca. 130 voor Chr. werd door een boer, Yorgos Kentrotas genaamd, op zijn akker op 8 april 1820 gevonden op het Cycladische eiland Milos.

Voor meer informatie over Nike van Samotrake: nl.wikipedia/Nike van_Samothrake

Voor meer informatie over Venus van Milos: nl.wikipedia/Venus_van_Milo

In tijden waarin vele landen teruggave wensen van op onrechtmatig verkregen kunstschatten waaronder onder bezetting door een vreemde mogendheid verworven kunst, wordt het wellicht hoog tijd de replica 's en de originelen te verruilen met de rechtmatige eigenaren. Of de herstelbetalingen dan wel teruggave van “gestolen” kunst stand houdt voor internationaal recht? Terecht houdt het Louvre en ook het British Museum het hart vast.

Veronderstel dat tijdens de Duitse bezetting van ons land tijdens Wereld Oorlog II de Nachtwacht van Rembrant van Rijn door de bezettende macht naar Berlijn zou zijn overgebracht. De huidige nationale trots in het Rijksmuseum, een van de meest wereldberoemde musea ter wereld, zou ontbreken...

Muzikale actie: Helana: Juni 2019:

De Griekse singer/songwriter Helena, zelf woonachtig in Londen, zong op 21 juni in zaal 18 van het British Museum haar protest song “The Parthenon Marbles – Bring Them Back” tien keer; één keer voor elk jaar dat het Acropolis Museum bestaat. Omdat ze geen muziekinstrumenten mee mocht nemen naar het museum gebruikte Hellena pianomuziek die ze met haar mobiele telefoon had opgenomen.

Helena: Bring Them Back

Voor haar website: www.hellenaofficial.com

Bring Them Back!

Griekenland wordt jaarlijks bezocht door miljoenen toeristen. Velen komen jaarlijks terug, en hebben ook het inmiddels wereldberoemde Acropolis Museum bezocht: het museum met het Atheense licht en uitzicht op de oorspronkelijke plek van de “Marbles”: de enige plek waar deze kunstwerken thuishoren. Desondanks is de actie “Bring Them Back” dat de teruggave van de “Marbles”bespreekbaar moet maken voor het Europees Parlement slechts door 470561! mensen ondertekend. Er zijn echter een miljoen handtekeningen benodigd...

Het Acropolis Museum in Athene:

Een van de argumenten, aangevoerd door het British Museum om de teruggave van de “marbles” te frustreren werd het ontbreken van een geschikt museum voor huisvesting in de Griekse hoofdstad genoemd. Met het winnende ontwerp van de uit New York, Verenigde Staten, afkomstige Bernard Tschumi in samenwerking met de Griekse architect Michael Photiadis en geopend op 20 juni 2009, werd ook aan deze ultieme eis voldaan. De “marbles” zouden op slechts hemelsbreed 280 meter van het Parthenon waarvan zij werden verwijderd, in het authentieke Griekse licht ten toon worden gesteld.

The Acropolis Museum Athens

Voor de website van het Acropolis Museum: www.theacropolismuseum.gr/en

Vriendelijk verzoek: teken de petitie: een miljoen handtekeningen zijn benodigd om deze zich al tientallen jaren voortslepende kwestie voor het Europees Parlement te brengen. Like deze column en deel deze met anderen!

Elgin Marbles: update: never ending story: update oktober 2021:

Het British Museum in Londen, huisvest tot op de dag van vandaag, ondanks de fel omstreden rechtmatigheid ervan, de zogeheten “Elgin Marbles”. Een van de belangrijkste argumenten om de beroemde sculpturen van het Pantheon van de Acropolis van Athene in eigendom te houden zou zijn het ontbreken van een geschikte locatie in Athene waarin de sculpturen onder optimale omstandigheden konden worden tentoongesteld.

Met de bouw van het Acropolis Museum, dat werd geopend op 20 juni 2009, werd voldaan aan de door de Britse partij opgestelde eisen, maar van het nakomen van dit “gentlemen's agreement” is tot op de dag van vandaag geen sprake. De ironie wil dat tijdens hevige regenval op 25 juli 2021 regenwater de zogenaamde “Greek Galleries” bereikte... Uiteraard trok de Griekse minister van Cultuur, mevrouw Lina Mendoni, direct fel van leer over de slechte omstandigheden waarin kostbaar Grieks cultureel erfgoed wordt tentoongesteld...

Elgin Marbles update: UNESCO:

Tijdens de tweeëntwintigste zitting van de UNESCO, op 27, 28 & 29 september 2021 in Parijs werd in het kader van “Terugkeer en Restitutie” (ICPRCP , de teruggave van onrechtmatig verkregen kunst) het Verenigd Koninkrijk opgeroepen een dialoog aan te gaan met Athene over dit gevoelige onderwerp. Londen blijft echter van mening dat de Elgin Marbles onder de destijds geldende internationale jurisdictie, op een rechtmatige wijze door lord Elgin zouden zijn aangekocht. Bovendien zou de Britse overheid geen zeggenschap hebben over de collectie en de eventuele teruggave van onrechtmatig verkregen kunst: dit zou de verantwoordelijkheid zijn van Britse musea zelf, in dit geval het British Museum. De Griekse regering bestrijdt dit ten zeerste. Toch wordt deze oproep, gedaan na een anonieme stemming, gezien als een kleine stap voorwaarts. Het is immers de eerste keer dat er een directe oproep werd gedaan aan de Britse regering in Londen, sinds Griekenland in 1984 deze al sinds decennia voortslepende kwestie op de agenda zette!

Omdat deze teruggave een kwestie blijkt te zijn van (stille-) diplomatie en engelengeduld, heeft de redactie een samenvatting gemaakt van reeds eerder verschenen columns op onze website. Deze komen echter met de publicatie van deze column te vervallen. Eventuele aanvullingen en updates vindt u te zijner tijd onder deze column.