Kastellorizo mag dan maar een speldenprik groot zijn, aan het einde van de negentiende eeuw leefden hier ruim negenduizend mensen. Velen van hen verdienden hun brood in de scheepsbouw en handel. Het eiland vormde een veilige haven op de route tussen Makri, het huidige Fethiye in Turkije en Beiroet in Libanon. Net als de rest van de Dodekanessos maakte het eiland onderdeel uit van het Ottomaanse Rijk.
Al ver voor het begin van de Eerste Wereldoorlog kwam de klad in de economie en veel Kastellorizi zochten hun heil elders. De meesten van hen vertrokken naar Australië , en dan vooral naar Perth en Sidney. Een nieuw land met een opkomende economie, die volop kansen bood aan de nieuwkomers. Het waren vooral de jongeren die als eersten het eiland verlieten. Zij lieten achterblijvers weten, dat er aan de andere kant van de wereld meer dan voldoende werk was. Dus ook broers, ooms en neven vertrokken en niet veel later lieten zij hun familie overkomen. Soms vertrok een familie in zijn totaliteit, maar meestal was het een voor een, omdat het geld voor de reis bij elkaar moest worden gespaard. Het gevolg was, dat het eiland langzaam leegliep.
Al voor de Eerste Wereldoorlog had de helft van het aantal inwoners het eiland verlaten. Degenen die op Kastellorizo bleven wonen, dachten hun dorpsgenoten nooit meer terug te zien. Maar ze kwamen terug. In veel gevallen niet alleen de eerste generatie, maar ook de tweede en zelfs de derde generatie kwam terug naar het eiland van hun voorouders. De liefde voor het eiland was doorgegeven van de ene generatie naar de volgende. Ik heb in de afgelopen jaren jonge mensen ontmoet, vierde generatie, die met tranen in hun ogen vertelden hoe blij ze wel niet waren dat ze eíndelijk op Kastellorizo waren.
Deze Australische Kastellorizi, "Kazzies" noemen ze zichzelf, kennen de liedjes van het eiland, de specialiteiten, de gebruiken, de lokale feestdagen. Vooral de tweede generatie is tweetalig opgevoed. Ze hebben gestudeerd of leiden het bedrijf dat hun ouders destijds zijn gestart. Velen van hen behoren tot de top van het Australische bedrijfsleven. Ze zitten in de vis - industrie, de parels, de mijnen, de politiek. De Australische Kastellorizi komen hier niet alleen om vakantie vieren. Er bestaat een enorme betrokkenheid en verantwoordelijkheid voor het eiland waar hun ouders en grootouders vandaan komen. Op enig moment leidde dat in Australië tot de oprichting van “Friends of Kastellorizo”. Hun motto is: “́giving back to the island of our forebears”: teruggeven aan het eiland van onze voorvaderen. En zij geven letterlijk terug door grote en kleine projecten op het eiland te financieren. Een van de grootste en belangrijkste was het recylingproject. Daarvoor is een non profit organisatie opgericht, “Drasi Kastellorizou”(Actie voor Kastellorizo). Het bestuur wordt gevormd door vijf plaatselijke bewoners. Mijn eigen Vangelis is voorzitter geweest en vervult tegenwoordig de rol van penningmeester. Van het ingezamelde geld werd een elektrische auto aangeschaft, een compacter, die het ingezamelde afval tot pakketjes drukt en konden drie jaar lang twee medewerkers worden betaald om het afval in te zamelen. Sinds 2017 ligt de verantwoording voor de recycling bij de gemeente en richt “Drasi” zich op andere projecten.
Friends of Kastellorizo geeft vier keer per jaar een nieuwsbrief uit waarin veel aandacht wordt besteedt aan de geschiedenis van het eiland en elke maand wordt een elektronische nieuwsbrief verstuurd met daarin de laatste ontwikkelingen op het eiland. Deze E-News en zijn papieren broer worden wereldwijd verspreid. En elk jaar wordt een studentenuitwisseling georganiseerd. Studenten uit Australië met een Kastellorizo – achtergrond komen naar hier en vice versa. De Australische Kastellorizi, die zichzelf en ons, Kazzies noemen, vormen voor ons eiland de grootste groep toeristen. Sterker nog, zonder deze groep vaste bezoekers zou dit een compleet ander eiland zijn. Ze investeren niet alleen in projecten, ze investeren ook in de plaatselijke economie.
Hun familiehuizen worden gerenoveerd, of er wordt nieuw gebouwd. Sommige bouwen niet alleen een huis voor zichzelf, maar ook voor hun kinderen. Degenen, die inmiddels met pensioen zijn, brengen de gehele zomer op het eiland door. Een paar hebben van hun eiland zelfs hun nieuwe woonplaats gemaakt! Ze doen hun boodschappen in de plaatselijke supermarkt en zijn regelmatig in de restaurants en barretjes te vinden die rondom de haven liggen. Ik zie de Australische Kazzies als Australisch. Zijzelf zien zich als Grieks en meer in het bijzonder als Kastellorizi. Ik zie mezelf als Nederlandse, maar niet zo zeer als Budelse. Ze hebben het ook altijd over “ons eiland”. Met regelmaat trouwt de ene Kazzie nog met een andere Kazzie. En hun huwelijk wordt bij voorkeur op Kastellorizo voltrokken. Ze koken thuis Grieks. De derde en vierde generatie zit op Griekse les. Elke Australische staat heeft een eigen Kazzie club. Afgelopen winter ben ik met een vriendin, een Australische Kazzie maar ze woont hier, druk geweest om een videofilm te maken voor de Kazzie Club in Sydney.
Diverse Kastellorizi, de permanente bewoners van dit eiland, met een zaak hebben hun gelukwens aan de nieuwe Kazzie Club op video uitgesproken. Het is een hit! De video wordt nog steeds dagelijks afgespeeld. Op mijn Instagram account, waar ik louter foto’s van eiland plaats, laten Kazzies regelmatig weten hoezeer ze het eiland missen. Door de pandemie is niemand van hen vorig jaar naar Kastellorizo af kunnen reizen. En ook dit seizoen zal het eiland het zonder zijn grootste groep bezoekers moeten stellen. Het wordt weer een rustige zomer, want de Australische Grieken brengen letterlijk veel leven in de brouwerij. Slechts eentje vond dat één Kastellorizoloos jaar meer dan genoeg was. Hij geniet met volle teugen, “lekker rustig”, zegt “i”. Ik gun het hem van harte, maar ik hoop toch dat ik volgend jaar weer veel Australische Kazzies mag begroeten.
Χάρης Πανόπουλος - Καστελόριζο
Laat eens weten of die sterke band met Griekenland ook elders zo speelt.
Tot volgende keer,
θα λέμε , Elma
