Elk jaar viert Griekenland op 20 juli de dag van de profeet Elias, voor de Grieken is het Profiti Ilias. Elia was een van de grootste profeten van Israël. Ten tijde van koning Achab, ongeveer 870 jaar voor het begin van de jaartelling, trad hij op tegen de verering van afgoden. Elia daagde de profeten van de heidense god Baal uit op de berg Karmel. Toen hij bewees dat JHWH de ware god was, doodde Elia alle afgodendienaars.
Ik geef het meteen grif toe. Bovenstaande passage heb ik op moeten zoeken. Ik weet van het bestaan van de profeet Elia en dat hij in de Bijbel wordt beschreven, maar daar houdt het dan ook meteen op, zoals voor velen, denk ik. Profiti Ilias wordt op veel plekken in Griekenland herdacht door een kerkdienst of een bijeenkomst. Zo niet op Kastellorizo. Profiti Ilias is hier veel beter bekend als Waterdag. En ook dat vindt zijn oorsprong in de geschiedenis, al ligt die minder ver terug.
We gaan naar het jaar 1821, naar de Griekse revolutie. De Kastellorizi boden toen hun oude schepen aan om te deze te gebruiken in de slag op zee, maar ze vochten zelf ook dapper mee om de vijand op zee te verslaan. Omdat het eiland vlakbij de kust van Klein Azië ligt, waren de strijders beducht voor eventuele represailles voor hun achtergebleven familieleden. Dus organiseerden ze een aantal boten om hun familie over te brengen naar andere eilanden in de Dodekanesos. Met als gevolg dat Kastellorizo leeg achter bleef.
In de jaren dat ze waren verstrooid over Griekenland, konden de Kastellorizi hun kleine eiland niet vergeten. Uit deze tijd is een kort couplet bewaard gebleven, dat karakteristiek is voor de eilandbewoners: “Ik ben in Karpathos geweest, ik ben ook in Kassos geweest, maar ik kan mijn geliefde Kastellorizo niet vergeten”. Na de revolutie, we zitten dan in 1828, bood de eerste gouverneur van de nieuw gevormde Griekse staat de Kastellorizi land aan op de landtong onder Athene, in Glyfada en Vouliagmeni. De Kastellorizi weigerden beleefd, maar beslist en begonnen met het organiseren van hun terugreis om, zo zeiden ze, in hun eigen huizen te zijn, in het land van hun voorvaderen.
Dat Kastellorizo leeg was achter gebleven na het evacueren van de familieleden van de strijders klopt niet helemaal. Er was een priester op het eiland achter gebleven, Sofronios was zijn naam. De legende zegt dat Sofronios een heilige was en dat hij een keer naar het nabijgelegen eiland Rho is gegaan door alleen maar op zijn gewaad te gaan zitten. De eerste zeilschepen, die met Kastellorizi terugkeerden, gingen ze net buiten de haven voor anker uit angst dat Turken zich in hun huizen hadden verborgen. Toen Papa Sofronios zich realiseerde wat er gaande was, kwam hij luid schreeuwend de berg afgerend. De Kastellorizi waren zo blij dat ze weer thuis waren, dat ze uit enthousiasme in de zee sprongen, naar het eiland zwommen om vervolgens dansend en feestvierend door de straten te rennen. Vanaf die dag wordt op 19 juli, de dag voorafgaand aan Profiti Ilias, iedereen in het water gegooid. Nog even dit. Na hun thuiskomst zijn de Kastellorizi begonnen met het bouwen van scholen en kerken en werkten ze nog harder in de scheepsbouw en handel. Door de uitzonderlijke privileges die ze kregen van Sultan Mahmut de Tweede (1835) en later ook van andere sultans, begon Kastellorizo aan een van de meest welvarende periodes in zijn lange geschiedenis.
Dat was toen, terug naar nu. Zelfde eiland, andere tijden. Tot in het eerste decennium van deze eeuw, was Waterdag altijd een eiland-onder-onsje. Alle cafés, restaurants en winkels gingen dicht. De eilandbewoners vermaakten zich een dag met elkaar natgooien en in de zee duwen. De toeristen die op dat moment op het eiland verbleven, deden vrolijk aan het waterfestijn mee. Wij kwamen hier twintig jaar geleden voor het eerst en hadden aanvankelijk geen idee van het bestaan van Waterdag. De avond van te voren werd ons het plaatselijke feest uitgelegd. En”oude kleren aan of je zwemkleding en geen tas met camera of telefoon meenemen, want voor dat je het weet, lig je in het water. We houden nergens rekening mee”. En inderdaad. De volgende dag zagen we groepjes langs de haven lopen: oud en jong door elkaar, van de ene kant van de haven naar de andere, met emmers, pannen en alles waarmee je water kunt scheppen. Iedereen en alles werd nat gegooid. In de jaren dat we de bar hadden, moesten de ramen na die dag altijd worden gewassen. Niets bleef voor het zeewater gespaard.
Langzaam maar zeker zagen we het van oudsher lokale festijn veranderen in een toeristenattractie. De meeste zaken rondom de haven bleven open. De gemeente begon gratis water en frisdrank uit te delen. Een paar jaar later werd een afsluitend feest met drankjes op het centrale plein bij de haven georganiseerd. Weer wat later werd er ook slouvaki gegrild. Inmiddels komen er vanuit Rhodos en Turkije hoopjes mensen speciaal voor Waterdag. Het feest dat klein en lokaal begon, is uitgegroeid tot een publiekstrekker. Als de geest van Papa Sofronios nog rondwaart, dan weet ik zeker dat hij de Kastellorizi toeroept pal te staan voor hun eiland.
Τα λέμε,
Elma
